Tahran
İranlı uzmanlar, AA muhabirine, İran ile 4+1 devletleri ve ABD ortada Viyana'da 6 cevelan meydana getirilen görüşmelerin devamı namına bu ay zarfında baştan başlaması beklenir müzakereleri değerlendirdi.
Tahran Terbiyet Müderris Üniversitesi Öğretim Üyesi Veli Gülmuhammedi, nükleer anlaşmayla ilgilendiren görüşmelerin kırılan ortak süreçten geçtiğini ve bu hassasiyetin İran düşüncesince ortak kıvrım elan ortak tomar bulunduğunu belirtti.
Gülmuhammedi, toy ortak anlaşmanın sağlanamaması biçiminde ABD'nin, Fransa, İngiltere ve Almanya'nın da yardımı ile Tahran'a müteveccih baskıyı artıracağını, İran'ın ise nükleer ve diyalekt faaliyetlere gayret vereceğini ve bu halde ilişkilerin emektar Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad zamanına arka döneceğini söyledi.
"İran kazalı ortak durumla huzur karşıya
Donald Trump'ın bilakis ABD'nin toy Başkanı Joe Biden'ın Avrupalı müttefikleriyle İran aleyhine ortak koalisyon hükûmeti hükûmeti kurabileceğine ayraç fail Gülmuhammedi, şu halde konuştu:
"İran kazalı ortak durumla huzur karşıya. Bu muhatara de geçenlerde gerçekleşmesi beklenir bulunan nükleer anlaşmanın ölümüdür. Bunun asliye sebebi de Viyana müzakerelerinin ertelenmesi. Nükleer anlaşma canlanmazsa İran'ın ABD ve Avrupalı devletler ile ilişkilerinde fark meydana gelecektir."
"Müzakereler bu kere de son vermezse nükleer anlaşmanın hayatını kaybettiğini söyleyebileceğiz"
Müzakerelerin son teşrin sonuna derece başlaması biçiminde elden sonuçlanmayacağı ve 2022'nin evvel aylarına derece sürebileceği öngörüsünde mevcut Gülmuhammedi, "Müzakereler bu kere de son vermezse nükleer anlaşmanın hayatını kaybettiğini söyleyebileceğiz artık. Bu noktada İran muhaliflerinin B, C, D planları uygulamaya geçirilecektir. İran, şita mevsiminin ortası yahut sonuna derece müzakerelere dönmez ve nükleer anlaşma canlanmazsa bu İran düşüncesince koşulları elan da ağırlaştıracaktır. Karşı yan da uranyumun zenginleştirilmesi kabilinden adımlar karşısında birtakım sorunlarla huzur karşıya duracak fakat İran'ın sorunları elan fazla." değerlendirmesinde bulundu.
İran'ın anlaşmaya dönmemesi ve taahhütlerini hesabına getirmemesi yerinde Biden'ın baskıyı ve yaptırımları artıracağını dile getiren Gülmuhammedi, oluşacak toy dengelerde Tahran yönetiminin bası araçları ve argümanlarının zayıflayacağını anlatım etti.
"Reisi hükümetinin nükleer anlaşma hesabına saydam ve kemiksiz ortak tavrı yok"
Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi hükümetinin nice seçenek ve seçeneği değerlendirdiğini fakat nükleer anlaşmadan elan güzel ortak yöntem olmadığını korumak için çaba sarfeden Gülmuhammedi, şu halde bitmeme etti:
"Reisi hükümetinin içerideki kazançlı sorunlarda bulunduğu kabilinden nükleer anlaşma hesabına da saydam ve kemiksiz ortak tavrı yok. Daha baş döndürücü muğlak ortak tutuma sahip. Bu da hükümetteki organların oydaş olmamasıyla ilgili. Nükleer anlaşmanın canlandırılması düşüncesince belirli tek söve yok. Ruhani hükümetinin amacı baş döndürücü netti ve yaptırımların kaldırılmasına odaklanmıştı. Reisi düşüncesince bire ortak şeyi beyan etmek olabilir değil. Reisi hükümetinin aut siyasetinin önceliklerinin ne işe yaradığını anlamış değiliz. Bu konudaki politikası belirsiz."
Reisi hükümetinin Rusya, Çin ve Hindistan kabilinden ülkelerle ilişkileri geliştirerek yaptırımları ruhsuz bir duruma getirebileceğine ilişkin ortak fikir bulunduğunu fakat bunun da nükleer anlaşmanın akıbetine ilişkin bulunduğunu vurgulayan Gülmuhammedi, şu görüşleri paylaştı:
"Eğer şita ortası yahut sonuna derece nükleer anlaşma canlanmazsa öldüğüne hükmedebiliriz. Mevcut koşullarda nükleer anlaşmanın alternatifi yok. İran'ın kafasında toy ortak anlaşma var ise ABD elan ortak tomar ivaz arzu edecektir. Kongrenin onayı olmaksızın beklenir toy ortak anlaşmanın olabilir olup olmayacağı da belirsiz. Kongreye sunulması biçiminde toy ortak anlaşmanın onaylanmasını cılız ortak belki namına görüyorum. Ayrıca toy ortak anlaşma olursa İsrail kabilinden devletlerin çıkarları gözetilecektir. Ayrıca İran dosyası Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine (BMGK) gidecektir ve koşulları İran düşüncesince bunaltıcı bir duruma getirecektir."
"Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor"
İranlı politika uzmanı ve erke mühendisi Muhammed Hadi Musevi ise Reisi hükümetinde arazi yerlerin iri kısmının arsıulusal kazançlı sistemi resmi namına tanımadığını ve evren ile alım satım kurmadan da içerideki potansiyele isnaden koşulları iyileştirebileceklerini düşündüklerini aktardı.
Reisi'nin, cumhurbaşkanlığı görevinin başlangıcında İran önderi Ali Hamaney ve diyetle dava hayatta olmak istemediğini dile getiren Musevi, "Reisi, al hatları aşmadan müzakereleri bitmeme yol açmak istiyor fakat bu olabilir değil. Geçen devir İran'ın aleyhine işliyor. 2021 yılının sonuna derece nükleer anlaşma ile ilgilendiren ortak anlaşma sağlanmazsa Biden müzakerelere eskisi derece ehemmiyet vermeyecektir. Böyle olursa eskiden bulunduğu kabilinden arsıulusal kamuoyunun da desteğini alarak İran'ı yaptırımlara editör tutmayı yeğleme edecektir." değerlendirmesinde bulundu.
Reisi hükümetinin "yıpratıcı müzakerelerin" ve "müzakere düşüncesince müzakerenin" ardında olmadığını tez ettiğini fakat müzakereleri Brüksel'de başlatarak "müzakere düşüncesince müzakere" dönemini izlem ettiğini kail Musevi, İran'ın tavrının 5+1 ülkelerinin muhalefetine sebep bulunduğunu ve Rus diplomatların da Tahran'ın kararsızlığını eleştirdiğini hatırlattı.
Batılı devletlerin Ruhani devrinde anlaşma sağlanamaması yerinde toy hükümetle bunun çetince olacağını öngördüğüne dikkati çekici Musevi, şunları söyledi:
"Uluslararası finansal kuruluşlar İran'a dönse de İran bankalarıyla çalışmaya niyetleri yok. Reisi ve kadrosu yaptırımların kalkmasını rüçhan yöntem namına görmüyor. Reisi kadrosundaki birileri nükleer anlaşmaya muhalifler. Bunlar toy yaptırımların bundan sonra kendilerine hasiyet etmeyeceğine ve bunları Rusya, Çin ve Rusya kabilinden ülkelerle teşrikimesai yaparak arama dibine alabileceklerine inanıyor."
Biden'ın abuhava zarfında krizlerle uğraştığı düşüncesince Kongrenin desteğine gereksinimi bulunduğunu vurgulayan Musevi, ABD Başkanı'nın Tahran'a huzur güzel adımlar atması biçiminde Cumhuriyetçilerin ve Demokratların tepkisiyle huzur karşıya kalacağını anlatım etti.
