Bakü
Azerbaycan'ın Sovyetler Birliği'nden bağımsızlığını duyuru etmesinin peşi sıra 14 Ocak 1992'de Bakü'deki Türkiye Cumhuriyeti Başkonsolosluğunun büyükelçiliğe dönüştürülmesiyle süregelen diplomatik ilişkiler, aradan sabık 30 yılda rastgele sabık çağ "bir millet, dü devlet" ilkesiyle geliştirilerek müttefiklik düzeyine çıkarıldı.
Türkiye ile Azerbaycan'ın ilişkilerinin zamanı gerçekte 30 sene önceye değil, Azerbaycan'ın bağımsızlığını duyuru etmiş bulunduğu 1918 yılına dayanıyor. 28 Mayıs 1918'de bağımsızlığını duyuru fail Azerbaycan'ı önce tanıdığı olan diyar de Osmanlı oldu, Kafkas İslam Ordusu adı maruz Osmanlı ordusu Bakü'yü Ermeni ve Bolşevik çetelerden kurtardı.
Azerbaycan'da 1920'de Bolşevikler iktidarı ele geçirince de Türkiye ile ilişkiler bitmeme ettirildi. Azerbaycan, Mustafa Kemal Mustafa Kemal Atatürk önderliğindeki TBMM hükümetine Kurtuluş Savaşı düşüncesince yardımlarda bulundu. Fakat ahir zamanlarda Moskova yönetimi Azerbaycan'ın özgür cereyan etmesini ağız ağıza engelledi ve Türkiye ile ilişkiler sekteye uğradı.
İki ahi ülke, 70 sene aradan sonraları Sovyetlerin dağılması ve Azerbaycan'ın ikinci kere bağımsızlığını duyuru etmesiyle baştan birlikte araya geldi. Türkiye Cumhuriyeti Bakanlar Kurulu 9 Kasım 1991'de Azerbaycan'ın bağımsızlığının tanınması anlamında değişmeyen aldı. Böylelikle Türkiye, bu kere de Azerbaycan'ın bağımsızlığını tanıdığı olan önce diyar oldu.
Cumhurbaşkanları Ayaz Mutellibov ve Ebülfez Elçibey dönemlerinde Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin geliştirilmesi düşüncesince birtakımı adımlar atıldı, anlaşmalar imzalandı. Fakat ilişkiler Haydar Aliyev'in iktidara gelmesiyle acemi evolüsyon aşamasına girdi. Cumhurbaşkanı Haydar Aliyev'in Türkiye ile Azerbaycan düşüncesince kullandığı "bir millet, dü devlet" lafları ilişkilerde esas umde oldu. Haydar Aliyev'le Süleyman Demirel'in dostluğu da ilişkilerde çalışan gösteriş oynadı.
Cumhurbaşkanı İlham Aliyev de Haydar Aliyev'in siyasal çizgisini sürdürdü ve Türkiye ile ilişkilerin rastgele bölgede geliştirilmesi anlamında planlı siyasa önceliğini korudu.
İkili ilişkilerin hâlâ da güçlendirilmesi şartıyla 16 Eylül 2010'da Cumhurbaşkanları düzeyinde Yüksek Düzeyli Stratejik İşbirliği Konseyi mekanizması bünye edildi. Her sene birleşen konseyde hem ilişkilerin geleceği düşüncesince ehemmiyetli kararlar makbuz bununla beraber anlaşmalar imzalandı.
Ortak erke ve iblağ projeleri imzalandı
Türkiye ve Azerbaycan, uhuvvet ilişkilerini kuma erke ve iblağ projeleri gerçekleştirerek hâlâ da çelimli birlikte yapıya kavuşturdu.
İki ülke, Azerbaycan petrolünü evren piyasalarına ileten Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattını, Türkiye ve Avrupa'ya doğalgaz iletimini sağlayıcı TANAP'ı ve Bakü-Tiflis-Kars kuvvetli yolu hattını yaşama geçirdi.
Türkiye ve Azerbaycan'ın acemi amacı ise dü ülkeyi Ermenistan üstünden kişmiri ve demiryoluyla birleştirecek Zengezur Koridorunun yaşama geçirilmesi.
İki diyar çapraz yatırımlarla da konuşu namına birbirlerine çelim verdi. 19 bilyon doların üstünde birlikte rakamla Azerbaycan, en iri emlak dışı yatırımını Türkiye'ye yaptı, Türkiye ise Azerbaycan'a 12 bilyon dolardan birlikte tomar kapital desteği sağladı.
Silahlı kuvvetler ortada teşrikimesai gelişti
Türkiye, rastgele bölgede bulunduğu kabil askeri bölgede da Azerbaycan'a dayanak noktası verdi. İki diyar ortada 1992'den beri askeri mevzuları içeren kısaca 100 barışma ve tören düzeni imzalandı.
Anlaşmalar doğrultusunda Türkiye, defans sektörünün geliştirilmesi, askeri uzmanların yetiştirilmesi hikayelerinde Azerbaycan'a iane sağladı. Çok sayıda Azerbaycanlı Türkiye'de kıtal okullarında terbiye gördü, Azerbaycan harbiye da Türkiye'nin katkılarıyla NATO standartlarında terbiye sağlayan gurur durumuna geldi. Haydar Aliyev'in ismini nâkil Azerbaycan Yüksek Harp Okulunun programı Türkiye Cumhuriyeti Milli Savunma Üniversitesinde okutulan programla ahenkli duruma getirildi.
İki diyar 2013'te imzalanan güncelik gereği rastgele sene atışlı kuma tatbikatlar hazırlamaya başladı.
Her sene planlı TurAz Kartalı tatbikatlarıyla dü diyar iklim kuvvetleri ortada eş güdüm ve teşrikimesai pekiştirildi.
Süreç içinde Türkiye ile Azerbaycan ortada defans uran alandaki teşrikimesai de gelişti. Daha baş döndürücü Rus inşası silahlar ve askeri araçlara cemaat Azerbaycan, Türk defans uran şirketlerinin ürettiği tabanca ve cephaneden da alarak kıtal enerjisini artırdı.
Türkiye, 2. Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'ın beraberinde oldu
Yaklaşık 30 sene geçindiren engelleme zamanında tamamı platformlarda Azerbaycan'ın yerinde tutumunu destekleyen ve Ermenistan'a işgale akıbet vermesi çağrısı karşılayıcı Türkiye, 2. Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'a siyasal ve içsel dayanak noktası verdi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın "Azerbaycan bekâr değildir." şeklindeki açıklaması, üçüncü güçlerin Azerbaycan'ın operasyonuna karışan olmasını engelledi.
Azerbaycan ordusunun envanterindeki Türk inşası SİHA'lar ise harpte çalışan gösteriş oynadı.
İlişkiler müttefiklik düzeyine çıkartıldı
Türkiye ile Azerbaycan arasındaki ilişkiler, 2021'de hâlâ da geliştirilerek birlikte yukarı düzeye çıkartıldı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, 15 Haziran'da Karabağ'ın bayrak şehri Şuşa'yı görüşme ederek burada Aliyev'le birlikte araya geldi. Erdoğan ve Aliyev, dü ülkenin ilişkilerinin müttefiklik düzeyine çıkartıldığı "Şuşa Beyannamesine" imza attı.
Yıllardır konuşulan Türkiye ile Azerbaycan ortada etiket kartlarıyla gezi konusu da gerçeğe dönüştü. İki diyar vatandaşlarının acemi yüz çipli etiket kartlarını kullanarak gayrı ülkeye 90 çağ kalış devamlı vizesiz gezinsel gezi gerçekleştirebilecekleri infaz 1 Nisan 2021'de yürürlüğe girdi.
İlişkilerde Erdoğan ve Aliyev dostluğunun etkisi
Türkiye ile Azerbaycan ortada dip biçimde bitmeme fail çapraz yukarı düzem ziyaretler, ilişkilerin arkasındaki en ehemmiyetli sevimsiz güçlerden birisini oluşturuyor. İki diyar mutluluk yetkililerinin göreve geldikten yahut simgesel önemi nâkil gelişmelerden sonraları gayrı ülkeyi rüçhan namına görüşme etmeleri halinde birlikte tradisyon yerleşti.
İlişkilerin en ehemmiyetli sevimsiz güçlerinden birisini de cumhurbaşkanları Erdoğan ve Aliyev'in dostluğu oluşturuyor.
