Avusturya'nın başkenti Viyana'da İran ile nükleer anlaşmanın tarafları Rusya, Çin, İngiltere, Fransa ve Almanya ortada dakika 5 ay aranın peşi sıra anlaşmaya geri dönüş müzakereleri yeniden başladı. Avrupa Birliği (AB) koordinatörlüğünde yapılacak yedinci devir nükleer müzakerelerde, 2018 senesinde anlaşmadan ayrılan ABD'nin yeniden anlaşmaya dönmesinin yöntemleri aranacak. Tahran yönetiminin Washington ile direkt ahbaplık etmek istemediği müzakerelere Amerika yönetimi direkt katılmayacak.
Tahran yönetimi Viyana müzakerelerinin realist ortak temelde yapılmasını ve namına müteveccih geçerli Amerika yaptırımlarının biricik seferde ağız ağıza kaldırılmasını istiyor. Washington yönetimi ise İran'ın nükleer faaliyetlerini ve uranyum zenginleştirme işlemlerini nükleer anlaşmada belirlenen seviyeye çekmesini ve Tahran yönetiminin araç koymadan anlaşmaya geri dönmesini istiyor. İran'ın balistik roket faaliyetleri ve lehçe tesiri ise ABD'nin imzalanacak nükleer anlaşmaya katmak istediği öbür özellik başlıklarını kapsıyor.
ABD 2018 senesinde anlaşmadan çekilmişti
ABD ile İran ortada arsıulusal yaptırımların kaldırılması karşılığında Tahran'ın nükleer faaliyetlerinin düzenlenmiş bulunduğu ve denetleme dibine alındığı nükleer anlaşma, 16 Ocak 2016'da Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) onayıyla imzalanmıştı. İki diyar ortada ilişkileri azda olsa normalleştiren ve İran üstündeki yaptırımları kaldıran nükleer anlaşma Amerika Başkanı Donald Trump çağında bozulmuştu. ABD'nin emektar Başkanı Donald Trump'ın kendisinden eskiden hükümetin imzaladığı nükleer anlaşmayı ehliyetsiz görmesi ve Tahran yönetiminin roket faaliyetleri ve lehçe tesirinin de anlaşmaya engelleme edilmesini istemesi dü diyar ortada krize bozukluk olmuştu. ABD'nin 2018 senesinde nükleer anlaşmadan biricik yönlü şekilde çekilmesi ve İran'a ciddi iktisadi yaptırımlar uygulamaya başlaması nükleer anlaşmanın geleceğini zora soktu.
Kapsamlı Ortak Eylem Planı adı maruz nükleer anlaşmadan çekilmeyen Tahran yönetimi ise, ABD'nin yaptırımlarına cevap şekilde anlaşmanın namına verdiği ortak doğruluk şekilde görmüş bulunduğu basamaklı uranyum zenginleştirme faaliyetlerine başlamıştı. Nükleer anlaşmanın yüzdelik 3,67 oranında tanımış bulunduğu uranyum zenginleştirme ve en baş döndürücü 300 kilo uranyumu elinde tutabilme kuralını basamaklı şekilde arttıran Tahran yönetimi yüzdelik 20 ve yüzdelik 60 oranında uranyum zenginleştirmeye başlamıştı.
İran Atom Enerjisi Kurumu kabilinden meydana getirilen akıbet açıklamada Tahran yönetiminin yüzdelik 20 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokundan 210 kilo ve yüzdelik 60 oranında zenginleştirilmiş uranyum stokundan 25 kilograma cemaat bulunduğu belirtilmişti.
İran'ın kalan nükleer faaliyetleri ve uranyum zenginleştirmesine bağlı 13 Ekim tarihinde mütekellim Amerika Dışişleri Bakanı Antony Blinken meydana getirdiği açıklamada, İran ile diplomatlık döneminin liyakatsiz olması şeklinde Washington'un "diğer alternatifleri devreye saplamak düşüncesince anık olduğunu" söylemişti.
İran ile 4+1 devletleri ortada geçmiş şekilde 6 Nisan tarihinde süregelen nükleer anlaşmaya geri dönüş müzakerelerine, İran'da gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı seçimleri dolayısıyla boşluk verilmişti.
Aynur Sena Çabuk
