Johannesburg
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 1 Kasım'da planlı domestik seçimler, neticeleri bakımından şimdiden iklim tarihinin en ilgi işveli seçimlerinden bir tanesi biçimine geldi.
Nelson Mandela'nın 1994'ten buyana iktidardaki partisi Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ile 1999'dan buyana anne ihtilaf partisi bulunan Demokratik İttifakın (DA) ehemmiyetli oy kayıplarına uğramış olduğu seçimlerde, ihtilaf partilerinin politik dengeler içerisindeki görevi ehemmiyetli seviyede arttı.
Seçimlerde ANC ve DA'nın 8 büyükşehirden 5'i müdahale onlarca belediyede reislik düşüncesince müstelzim oy çoğunluğunu yakalayamaması, partiler ortada "koalisyon görüşmeleri" polemiklerini ve bazısı belediyelerde seçimlerin tekrarlanması ihtimalini de yanı sıra getirdi.
AA muhabiri, kıtanın en iri üç ekonomisinden bir tanesi bulunan 60 milyonluk Güney Afrika'nın bulunan politik dengesini etraflıca etkileyen 1 Kasım domestik seçimlerini ve sonra yaşanmış bulunan süreci derledi.
1- Bu seçimlerin neticeleri Güney Afrika siyaseti açısından ne deme tabir ediyor?
2021 seçimlerinde sandıklardan çıkan sonuçlar, en herşeyden ilk olarak 27 salname nüfuz partisi ANC açısından ciddi ortak ileti taşıyor.
Tarihinde önceki kere bu seçimlerde yüzdelik 50'lilerin altını gören partiden kayan oyların ehemmiyetli kısmının fazla milliyetsever söylemleriyle dikkati işveli toplumcu Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF) ile Inkatha Özgürlük Partisi (IFP) kadar hâlâ fazla diyalekt seçmene seslenme fail partilere gittiği gözlemleniyor.
ANC'nin ehemmiyetli oy depolarında bile müntehip katılımının ilgi işveli seviyede bağan oluşu, seçmenin ANC'ye gönül rahatlığı ortak tepkisi adına yorumlanıyor.
Beyaz Güney Afrikalıların ağırlıkla yeğleme etmiş olduğu DA, özellikle Cape Town peyda etmek kıl payı anadan görme oy depolarında çoğunluğu korumayı başarsa da iklim genelinde oylarının yüzdelik 27'den yüzdelik 21'lere gerilediği görülüyor.
Buna karşın ihtilaf partilerinden hiçbirisinin oylarında iri artma kaydedilmemesi dikkati çekiyor.
2- ANC Güney Afrika politik tarihinde ne ortak arazi oluşum ediyor?
Kuruluşu 1912'ye müstenit ANC,1946-1994 yıllarında ülkeyi başöğretmen apartheid diyetine gönül rahatlığı direnişin en ehemmiyetli aktörlerinden bir tanesi oldu.
Nelson Mandela öncülüğünde, apartheid diyetinin yıkılmasının arkası sıra 1994'te iktidara mevrut parti, o tarihten itibaren değme umumi seçimde yüzdelik 50'lerin üstlerinde oylarla iktidarını korudu.
Son zamanlarda fırka içerisindeki ananeci ve yenilikçi kanatlar ortada yaşanmış bulunan mücadele, emektar Cumhurbaşkanı Jacob Zuma ve emektar ANC Genel Sekreteri Ace Magashule kadar önde mevrut gelenekçilerin siyaseten likidasyon edilip, yenilikçilerin fırka yönetiminde ve hükümette ehemmiyetli pozisyonlar elde etmesiyle sonuçlandı.
Ayrıca Zuma'nın mahkemeye itaatsizlikten cezaevine girmesinin arkası sıra orak ayı ayında yaşanmış bulunan sertlik vakalarında 342 isim yaşamını kaybetti, binlerce salon ve iş noktayı yağmalandı ve minimum 2 bilyon dolarlık hasar oluştu.
Yeni kimse koronavirüs (Kovid-19) salgınının tetiklediği kazançlı sorunlar, faziletkâr işsizlik, güvenlik sorunları, canlılık kesintileri ve enfrastrüktür problemleri ANC'nin müntehip üstündeki imajını negatif etkilese de fırka iklim genelinde iktidarın en iri talibi olma hususi durumunu sürdürüyor.
3- Seçim sürecinde ve sonra neler yaşandı?
Temmuz ayında tarihinin en iri sertlik ve soygunculuk vakalarından bir tanesini canlı Güney Afrika, 1 Kasım domestik seçme sürecine, ANC'nin bazısı belediyelerde yavuklu listelerini akıbet müracaat tarihinden ilkin yetiştirememesinin ardından, seçimlerin ertelenmesi tartışmaları eşliğinde girdi.
Seçimlerin 2022'ye ertelenmesi talebinin Anayasa Mahkemesince reddedilmesiyle yaşanmış bulunan kriz, Seçim Komisyonunun (IEC) akıbet müracaat tarihini uzatmasıyla çözümlendi.
Bazı seçme bölgelerinde planlı protestolara rağmen, 1 Kasım seçimleri umumi adına hadisesiz ortak biçimde engellenmeyen ve adaletli ortak ortamda gerçekleştirildi.
Üç devir devam eden etraflıca ortak oy tutma işleminin arkası sıra 4 Kasım akşamı oylar açıklandığında, 5 büyükşehir belediyesi müdahale 66 belediyede tek politik partinin oyların çoğunluğunu alamadığı görüldü.
Bu durum, bu belediyelerde başkanların belirlenmesi düşüncesince partiler arası ittifaklar kurulması konusunu da gündeme taşımış oldu.
4- Muhalefet partileri iktidarla anlaşma ihdas fikrine ısıdam bakıyor mu?
Ana ihtilaf partisi DA'dan meydana getirilen açıklamada, beklendiği kıl payı partinin ANC'yle tek belediyede ittifaka gitmeyeceği belirtildi.
Seçim neticeleri bakımından anahtar ehemmiyet ele geçiren IFP ile ActionSA'den de bire ortak devir benzeşim izahat geldi.
1 Kasım'ın kazananlarından EFF ise arazilerin kamulaştırılıp serseri bölüt dağıtılması ve rasizm karşıtlığı kadar bazısı asliye şartlarının sağlanması durumunda, ANC müdahale değme partiyle anlaşma kurmaya anık olduklarını duyuru etti.
DA, IFP ve ActionSA'nın bu uzlaşmasız tutumu, nice belediyede, partiler arası ittifaklar kurulması ihtimalini enine boyuna zora soktu.
5- İktidarın hale tepkisi ne oldu?
ANC'li Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, esbak gece ezanı saatlerinde meydana getirdiği açıklamada, ANC'nin bu seçimde çıban aldığını bildirme ettiğini fakat ihtilaf partileriyle uzlaşmaya ve koalisyona gitmeye anık olmadıklarını söyledi.
Partinin oy oranlarında yaşanmış bulunan düşüşün, müntehip katılımıyla münasebetli bulunduğunu tamlayan Ramaphosa, ANC'li seçmenleri baştan inandırma edeceklerini vurguladı.
Bu durum, özellikle büyükşehirler peyda etmek kıl payı nice belediyede seçimlerin yenilenmesi ihtimalini de gündeme getirdi.
