İstanbul
Erzurum'da 1965'te dünyaya mevrut Mete Üge, görevli babasının tayini üstüne 4 yaşlarında İstanbul'un Bahçelievler ilçesine geldi. Üge, İslam eserlerine düşkünlük salan annesiyle dolaştığı cami, türbe ve müzelerdeki sanat eserlerinden etkilenmesi ve babasının teşviki ile 7 yaşlarında hat sanatıyla tanıştı.
Hat sanatını Osmanlı döneminden Cumhuriyet'e haiz Hattat Hamit Aytaç ile evvel meşkini karşıcı Üge, yanında taraftan eğitimine bitmeme kalem elektronik ve danışma mühendisi yerine uygulayım bilimi şirketlerinde etraflıca seneler idarecilik yaptı, yanında taraftan da çocukluğundan buyana uyanıklık duyduğu hat sanatını geliştirmeyi sürdürdü.
Kağıt, güpür ve ahşaba ayrımlı tekniklerle hat yürütme fail ve bunu minyatürle de buluşturan Üge, yanında güz haset yere sakıt ve yağmurda ıslanan çınar yaprağının renginden etkilenerek kurumuş yapraklara hat nakşetmeye başladı. Çınar, manolya, ayva, ıhlamur, Amerikan lalesi, elma kabilinden nice ağacın yaprağına hat yürütme fail Üge'nin etraflıca seneler uğraşı yerine icra ettiği sanatı, 2016'da mütekait olduktan sonraları işine dönüştü.
Hattat Mete Üge, kurduğu "İnsan Akademisi" atölyesinde hattın yanı esna tezhip, minyatür, resim, ahşap işleme, sedef hastalığı hastalığı kakma, tespih yapımı, mermer ve taş oyma, çini, vitray ve ten el işi sahalarında asar üretiyor. Üge, başkaca garip radyo ve hengâm tamiri ile möble dizaynı da yapıyor.
AA muhabirinin sorularını cevaplayan hattat Mete Üge, mütekait olduktan sonraları kendini şimdi baş döndürücü sanatına verdiğini lakin yanında taraftan da meraklı yerine izleme ve iş danışmanlığı yaptığını söyledi.
Üge, hat sanatıyla tanışmasını şöyleki anlattı:
"Resme ve anadan görme el sanatlarına merakımdan ötürü da babam hat ve yazıyla ait kabiliyetimi keşfetti. Bir devir babam yanında kara kara tahta evlek aldı ve yayından çıkartarak fayans mürekkebine mandalın ucunu geniş daldırarak kişilik yanında kod çizdi. Beyaz kağıt üstünde hendesi desen kabilinden görünen kod baş döndürücü hoşuma gitti. 'Yapabilir misin?' diyince 'Denemek istiyorum.' dedim. Tabii yanında şişe mürekkebi bitirdim. Yıllar sonraları babam 'Seni kalburüstü yanında arkadaşıma götüreceğim.' dedi. Cağaloğlu'nda merhum hattat Hamit Aytaç'ın atölyesine gittik. Babamla selamlaştılar, 'Bu da bizim oğlan.' dedi. Biraz lakırtı ettikten sonraları 'Bizim oğlanın da az buçuk yeteneği var, bakar mısın?' dediğinde, Büyük Usta 'Yaklaş bakalım.' dedi. Yanına gittiğimde dizinin hesabına ayraç ederek dizinin kenarına ilişmemi istedi. 'Hadi gel yanında Elif harfi meşk edelim.' dedi. Mürekkebin üstüne kalemi geniş bandırarak kağıdın üstüne geldiği noktada kalemi elime verdi. 'Çiz de görelim.' dedi. Büyük yanında heyecan... Sınavın ortamında olduğumun bilincinde değilim. Tam kalemi kağıdın üstüne koyup çizmeye başladığımda ustanın eli elimin üstüne geldi ve onun kanalıyla bu arada cereyan ettik. Ben mi çizdim, Usta mı çizdi ayırt edemedim. Sonuçta yanında kod baskı ortaya. 'Bak bu Dal'dır.' dedi. 'Aman efendim bu yanında çubuk kabilinden oldu.' dedim. 'Bu noktanın uzamış bulunan hali.' dedi. Babama dönerek 'Kabiliyeti var, destekle.' dedi. Hikayem hakeza başladı."
"Çocukken sevdiğim ve tutkuyla uğraştığım yanında hile gibiydi"
Derslerinin yanı esna günün muhtemelen saatlerini sanatına ayıran, çizdiği taslakları "eğri büğrü" demeden dosya durumuna getirdiğini ve yanında portfolyo oluşturduğunu kaydeden Üge, ustasının eleştirileri doğrultusunda kendini geliştirdiğini belirtti.
Hattat Mete Üge, "Çocuksunuz bahçede oynayacaksınız, öğüt çalışacaksınız, yanında de üstüne sanatla uğraşacaksınız. Ama bana o günkü ismi sanat değildi ki sevdiğim ve tutkuyla uğraştığım yanında hile gibiydi. Beni çektiğinden ötürü ona ayırdığım dönemin bilincinde değildim. O mu beni çağırıyordu, ego mi onu çağırıyordum, bilmiyorum. Demek ki çocukken içimde süregelen bu pırıltı şimdi ahir senelerde bu biçimde yanında eserin çıkmasına sebebiyet verdi. Sağ olsun merhum annem de tek engellemedi. Çoğunlukla babam 'Ders çalıştı mı?' söylediğinde 'Evet çalıştı.' sorunu lakin az buçuk da arkada makale yaban yazmıştım." diyerek konuştu.
Aynı senelerde yazar-ressam İsmet Kırdar'la tanıştığını ve ona çizdiği bazısı resimler ile yazdığı makaleleri gösterdiğini aktaran Üge, Kırdar'dan çizimi, zamanlamayı ve yapılacak işin süreçlerini öğrenme fırsatı elde ettiğini, bunun minyatürden ahşaba derece nice sanata uyanıklık duymasına aktif fiil bulunduğunu söyledi.
Model uçaklarla uğraştığı düşüncesince ahşabın da yaşamına mekanikle baş başa girdiğini dile getiren Üge, "Esasında yanında biçimde yeteneğiniz var ise bisiklete inzimam etmek kabilinden yanında vakaya geçiyor bu iş. Bir şeyle başlıyorsunuz, hayaliniz ne derece genişse o derece baş döndürücü branşında oynuyorsunuz. Sanki benim de sahnem az buçuk geniş. Elbiseyi değiştirdikçe oynuyorum." dedi.
"Tabiata dönen yaprağa makale yaban yazarak minimalist yanında yer hareketi başlattım"
Osmanlı'daki amut kültüründen bahseden Üge, hat nakşedeceği kağıdı, nohudi renge bükmek düşüncesince kıraathane ve çayda beklettiğini yada ayrımlı tekniklerle kurumuş gümüş varak rengine bükmek düşüncesince çalıştığını belirtti.
Üge, yapraklara hat nakşetmeye başlamasını ise şöyleki anlattı:
"Duygusal olduğum yanında günde yerde gördüğüm çınar yaprağını aldım ve üstüne İhlas-ı Şerifi erteleme yerine yazdım. Çok hoşuma gitti. İlk alıcı de annem oldu. 'Bana da kalem mısın?' dedi. Ona da İsmi Nebi'yi yazdım. Sonra ayırt ettim ki yaprağın üstündeki makale yaban baş döndürücü iyi duruyor. Yaprak doğal, makale yaban Allah'ın sözü. Biz defterdeki sayfalara ne insan veririz? Yaprak. Sonra gümüş varak üstüne tetkikat hazırlamaya başladığımda topluluğun baş döndürücü önceki senelerde amut yapraklarına makale yaban yazdığını gördüm. Bunları toplamaya başlayınca şehremaneti gelip teşekkürname etti. Semtteki eksiksiz yapraklar bana geliyor. Eğri büğrü, onların bazısı bölümlerini ayırıyorum, kimilerini da atıyorum. Hem yanında yer temizliği bununla müşterek yer dönüşümü oldu. Kağıt tüketmiyorum, yaprağı yazıyorum. Yaprak yararsız oluyor, tabiata arka dönüyor. Tabiata dönen yaprağın üstüne makale yaban yazıp ihtimal de minimalist yanında yer hareketi başlatmış oldum."
"Yaprağa savsamak şimdi baş döndürücü devir alıyor"
Hattat Üge, Hilye-i Şerif'i ve Esma'ül Hüsna'yı yaprağa yazmanın şimdi baş döndürücü hengâm aldığını belirterek, "Yaprak kağıt kabilinden değil. Kağıdı süreç yerine işliyorsunuz, üstünü aharlıyorsunuz, mürekkebi emmesin diyerek yüzeyini nişasta, şap ve benzerleri dolduruyorsunuz lakin yaprakta bu yok. Dolayısıyla yaprakta şimdi ağır çalışmam gerekti. Çünkü gümüş varak kuruduktan sonraları hat kalemini üstüne yazdığınızda yırtılıyor. Yavaş emek harcamayı öğrenmeye başladım. Yaprağın üstüne yanında Hilye-i Şerif'i 3 ila 5 ayda yazdım. Çınar yaprağıyla süregelen serüven, ıhlamur yaprağına, Amerikan lalesine, Gingko Biloba yaprağın ve oradan nice yaprağa geçti. Hurma, elma, armut, yanında güruh gümüş varak kullanmaya başladım. Hangisi baş döndürücü hoşunuza gitti derseniz, Çınar ve manolya yaprağı." ifadelerini kullandı.
"Yaprak branşında kururmuş"
Yaprak ilmine girdiğinde baş döndürücü enteresan şeylerle karşılaştığını dile getiren Üge, "Yaprağın öz branşında kuruması icap ettiğini öğrendim. Yerdeki yaprağı görürken daldaki yaprağı da koparttım lakin daldaki gümüş varak istediğim renge dönmedi. Yaprak branşında kururmuş. Dalından düşmüş olduğu devir alabiliyorum ve düştüğünde tarih ışığını yanında devir karşılaması lazım. O devir istediğim nitelik elde ediliyor." dedi.
"Yaprağı öz neslinden bulunan kitapların ortada kurutuyorum"
Yazıya yada resme başlandığında evvel yerine kullanılacak bulunan aletlerle tanışılması ve aletlerin de sanatçıyı sevmesi icap ettiğini tamlayan Üge, hat yazarken kullandığı aletlere bağlı şu detayları verdi:
"Yaprak üstüne çalışırken baş döndürücü alıngan kamış kullanmam gerekiyor. Kamışı da Muğla'daki öz yataklarının yanlarındaki kargılardan topluyorum, kurutuyorum. Sonra fazladan kullanılacak bulunan şekle gelinceye derece bekliyorum. Esnek yeteneğe mevrut kalemi ne endaze biriminde kullanacaksam ona mucibince hazırlıyorum. Ecdat is mürekkebi kullanmış lakin şimdilerde tabii yel yağı lambası lambası yağından çıkan katı is yok, bulamıyoruz bundan hakeza hattatlar düşüncesince olabilecek mürekkepleri. Biraz şimdi pigment köklü mürekkep kullanıyoruz. Tabii is mürekkebim de var. Yaprak üstünde is mürekkebi kullanmamın nedeni mürekkebin yaprağın üstüne geldikten sonraları çıkmaması için. Eğer su bazlı mürekkep kullanırsam hesabına doğacak yanında su damlamasıyla yayılabiliyor. Malzemede ecdadın kullandığı tarzdaki mürekkepleri ve kalemleri kullanıyorum. Yaprağın üstünde rastgele yanında infaz yapmıyorum, ağız ağıza tabii yerine kurutuyorum. Kuruttuktan sonraları düzlemi düşüncesince de evvel başladığımda ütünün altında düzeltmeye çalıştım, olmadı. Eski kitapların ortada kurutuyorum. Yani gümüş varak öz neslinden bulunan yanında malzemenin ortamında kuruyor. Bitirdikten sonraları da yolunu bozmamak düşüncesince gine iyi yanında döşeme üstüne dü cıncık arası yahut hususi yanında tasarımla ahşabın üstüne modelleyerek yapıtı sahneye çıkarıyorum."
Sanatçının eserini satabilmesi düşüncesince en önce bellik olması icap ettiğini tamlayan Üge, icra ettiği eserlerin tamamının Geleneksel Telif Hakları Genel Müdürlüğü çeşidinden tescillendiğini söyledi.
İlgisi olanların hatla uğraşmalarını, ailelere ise yeteneği bulunan evlatlarının önlerini açmalarını kaynak fail Üge, atölyesinde bu mevzuda gençlere dayanak verdiğini laflarına ekledi.