Johannesburg
Güney Afrika Cumhuriyeti'nde 1 Kasım'da planlı evcil seçimler, neticeleri bakımından şimdiden dünya tarihinin en nazarıitibar işveli seçimlerinden birisi biçimine geldi.
Nelson Mandela'nın 1994'ten bu yana iktidardaki partisi Afrika Ulusal Kongresi (ANC) ile 1999'dan bu yana anne ihtilaf partisi bulunan Demokratik İttifakın (DA) ehemmiyetli oy kayıplarına uğramış olduğu seçimlerde, ihtilaf partilerinin politik dengeler içerisindeki görevi ehemmiyetli seviyede arttı.
Seçimlerde ANC ve DA'nın 8 büyükşehirden 5'i engelleme onlarca belediyede riyaset düşüncesince müstelzim oy çoğunluğunu yakalayamaması, partiler ortada "koalisyon görüşmeleri" polemiklerini ve kimi belediyelerde seçimlerin tekrarlanması ihtimalini de birlikte getirdi.
AA muhabiri, kıtanın en iri üç ekonomisinden birisi bulunan 60 milyonluk Güney Afrika'nın bulunan politik dengesini dikçe etkileyen 1 Kasım evcil seçimlerini ve sonra yaşanmış bulunan süreci derledi.
1- Bu seçimlerin neticeleri Güney Afrika siyaseti açısından ne atasözü anlatım ediyor?
2021 seçimlerinde sandıklardan çıkan sonuçlar, en herşeyden ilk olarak 27 salname kudret partisi ANC açısından nazik ortak ileti taşıyor.
Tarihinde önceki el bu seçimlerde yüzdelik 50'lilerin altını gören partiden kayan oyların ehemmiyetli kısmının baş döndürücü ulusalcı söylemleriyle dikkati işveli toplumcu Ekonomik Özgürlük Savaşçıları (EFF) ile Inkatha Özgürlük Partisi (IFP) kadar hâlâ aşkın diyalekt seçmene seslenme fail partilere gittiği gözlemleniyor.
ANC'nin ehemmiyetli oy depolarında bile müntehip katılımının nazarıitibar işveli seviyede az oluşu, seçmenin ANC'ye huzur ortak tepkisi kendisine yorumlanıyor.
Beyaz Güney Afrikalıların ağırlıkla yeğleme etmiş olduğu DA, ilkin Cape Town iktisap etmek kıl payı anadan görme oy depolarında çoğunluğu korumayı başarsa da dünya genelinde oylarının yüzdelik 27'den yüzdelik 21'lere gerilediği görülüyor.
Buna karşın ihtilaf partilerinden hiçbirisinin oylarında iri artım kaydedilmemesi dikkati çekiyor.
2- ANC Güney Afrika politik tarihinde ne ortak arazi teşekkül ediyor?
Kuruluşu 1912'ye dayalı ANC,1946-1994 yıllarında ülkeyi müdür apartheid diyetine huzur direnişin en ehemmiyetli aktörlerinden birisi oldu.
Nelson Mandela öncülüğünde, apartheid diyetinin yıkılmasının arkası sıra 1994'te iktidara mevrut parti, o tarihten itibaren herhangi ortak umumi seçimde yüzdelik 50'lerin üstlerinde oylarla iktidarını korudu.
Son zamanlarda fırka içerisindeki ananeci ve yenilikçi kanatlar ortada yaşanmış bulunan mücadele, emektar Cumhurbaşkanı Jacob Zuma ve emektar ANC Genel Sekreteri Ace Magashule kadar önde mevrut gelenekçilerin siyaseten likidasyon edilip, yenilikçilerin fırka yönetiminde ve hükümette ehemmiyetli pozisyonlar elde etmesiyle sonuçlandı.
Ayrıca Zuma'nın mahkemeye itaatsizlikten cezaevine girmesinin arkası sıra orak ayı ayında yaşanmış bulunan hüküm vakalarında 342 isim yaşamını kaybetti, binlerce salon ve iş noktayı yağmalandı ve minimum 2 bilyon dolarlık hasar oluştu.
Yeni insan koronavirüs (Kovid-19) salgınının tetiklediği hesaplı sorunlar, faziletkâr işsizlik, güvenlik sorunları, çarpıcılık kesintileri ve enfrastrüktür problemleri ANC'nin müntehip üstündeki imajını aksi etkilese de fırka dünya genelinde iktidarın en iri talibi olma hususi durumunu sürdürüyor.
3- Seçim sürecinde ve sonra neler yaşandı?
Temmuz ayında tarihinin en iri hüküm ve soygunculuk vakalarından birisini canlı Güney Afrika, 1 Kasım evcil intihap sürecine, ANC'nin kimi belediyelerde sözlü listelerini akıbet müracaat tarihinden evvela yetiştirememesinin ardından, seçimlerin ertelenmesi tartışmaları eşliğinde girdi.
Seçimlerin 2022'ye ertelenmesi talebinin Anayasa Mahkemesince reddedilmesiyle yaşanmış bulunan kriz, Seçim Komisyonunun (IEC) akıbet müracaat tarihini uzatmasıyla çözümlendi.
Bazı intihap bölgelerinde planlı protestolara rağmen, 1 Kasım seçimleri umumi kendisine hadisesiz ortak biçimde engellenmeyen ve adaletli ortak ortamda gerçekleştirildi.
Üç çağ devam eden etraflıca ortak oy ittihaz işleminin arkası sıra 4 Kasım akşamı oylar açıklandığında, 5 büyükşehir belediyesi engelleme 66 belediyede tek politik partinin oyların çoğunluğunu alamadığı görüldü.
Bu durum, bu belediyelerde başkanların belirlenmesi düşüncesince partiler arası ittifaklar kurulması konusunu da gündeme taşımış oldu.
4- Muhalefet partileri iktidarla uyuşma ihdas fikrine hamam bakıyor mu?
Ana ihtilaf partisi DA'dan meydana getirilen açıklamada, beklendiği kıl payı partinin ANC'yle tek belediyede ittifaka gitmeyeceği belirtildi.
Seçim neticeleri bakımından anahtar ehemmiyet ele geçiren IFP ile ActionSA'den de bire ortak çağ benzeri izahat geldi.
1 Kasım'ın kazananlarından EFF ise arazilerin kamulaştırılıp serseri bölüt dağıtılması ve rasizm karşıtlığı kadar kimi esas şartlarının sağlanması durumunda, ANC engelleme herhangi ortak partiyle uyuşma kurmaya anık olduklarını duyuru etti.
DA, IFP ve ActionSA'nın bu uzlaşmasız tutumu, nice belediyede, partiler arası ittifaklar kurulması ihtimalini ince zora soktu.
5- İktidarın bir vaziyete tepkisi ne oldu?
ANC'li Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa, evvel tün ezanı saatlerinde icra ettiği açıklamada, ANC'nin bu seçimde çıban aldığını benimseme ettiğini fakat ihtilaf partileriyle uzlaşmaya ve koalisyona gitmeye anık olmadıklarını söyledi.
Partinin oy oranlarında yaşanmış bulunan düşüşün, müntehip katılımıyla münasebetli bulunduğunu tamlayan Ramaphosa, ANC'li seçmenleri baştan kandırma edeceklerini vurguladı.
Bu durum, ilkin büyükşehirler iktisap etmek kıl payı nice belediyede seçimlerin yenilenmesi ihtimalini de gündeme getirdi.