Dakar
İlk kat 2000 senesinde Çin'de 44 Afrika ülkesinin katılımıyla planlı forum, bu sene 53 Afrika ülkesinden bakanları birlikte araya getirdi.
Çin Devlet Başkanı Şi Jinping'in videoteyp konuşma eliyle katılmış olduğu forumda, Çin tarafının en aşırı aksan meydana getirdiği madde acemi sima koronavirüs (Kovid-19) salgınında Çin'in Afrika kıtasıyla aşılama paylaşımı oldu.
Ancak forumdan endamsız müddet ilkin Pekin yönetiminin, Uganda'nın 200 milyon dolarlık cesaret borcu karşılığında Entebbe Uluslararası Havalimanı'na el koyması Çin'in Afrika'da yürüttüğü "borç diplomasisi" konusunu da baştan münakaşaya açtı.
Çin, 2016'dan beri kıtaya verdiği borçların birlikte tarafını baştan yorum veya bozma sonucu alsa da Afrika vatanlarını ödeyemeyecekleri borçların dibine sokmakla suçlama ediliyor.
Dünyanın en alacaklı ülkesi
Afrika kıtasında anne borç sağlayan diyar konumunda mevcut Çin, dakika anne kara vatanlarını namına borçlandırarak "farklı birlikte sömürgecilik" modeli denemekle suçlanıyor.
ABD merkezli William&Mary's Küresel Araştırma Enstitüsüne dair AidData verilerine göre, Çin, 2000-2017 devrinde toplamda 843 bilyon dolar borç vererek dünyanın en alacaklı ülkesi konumunda bulunuyor.
Veriler, bu miktarın 207,4 bilyon dolarının, Çin'in Afrika'da sağlamış olduğu finansmanlar ve kıtada yürüttüğü 5 bin 152 plan kapsamında harcandığını ortaya koyuyor.
Çin, 207,4 bilyon doların 42 bilyon dolarını kalkınma katkısı planlarına ayırsa da 136 bilyon dolar ise anne kara ülkelerinin borç hanesinde toprak alıyor.
Afrika ülkelerinin almış olduğu ödenmesi "imkansız" borçlar
AidData'nın eylülde Çin'in Kuşak ve Yol projesine dair yayımladığı raporda da Pekin'in Afrika ülkelerine efdal faizle verdiği borçlara nazarıitibar çekildi.
Rapora göre, Çin, kendisinden tahsil edilen borçlarının cesaret getiri oranını çoğu kat yüzdelik 4,2 yöresinde tutuyor ve 10 yıldan hâlâ az birlikte müddette art ödenmesini istiyor.
OECD devletlerinde cesaret borçlanmasında muteber faizlerin yüzdelik 1, art ödemelerin de 28 yılı aştığı düşünülünce Çin'in Afrika ülkelerine uyguladığı borç stratejisi de sık sık eleştiriliyor.
Çin'den 2000-2017 devrinde 5'er bilyon dolardan birlikte tomar borç meydan 13 Afrika ülkesinin bu borçları belirlenen müddet ve faizle ödemesine ise az hâlâ olanaksız gözüyle bakılıyor.
23 Afrika ülkesinin Pekin'e borcu GSYH'nin yüzdelik 10'unundan fazla
Aidata verilerinde Çin'in Afrika ile kurduğu ilişkide duyurulmayan istikraz tehlikesine de nazarıitibar çekiliyor. Buna göre, 2000-2017 devrinde Çin, kıtaya verdiği borcun yüzdelik 20'sini (39,8 bilyon dolar) "gizli borç" şekilde kayda geçti.
Çin'in hususi kesim veya başka aktörlere verdiği borcu gene hükümetlerden öğrenim etmesi de kıtada nice ülkeyi akıbet senelerde zora sokuyor.
Sözleşmelerdeki muğlak ifadeler dolayısıyla hükümetlerin Çin'e ne derece borçlandığını dört dörtlük bilemediği de aksan yapılıyor.
Aralarında Senegal, Togo, Kamerun'un da bulunmuş olduğu 23 Afrika ülkesinin, Pekin yönetimi veya Çinli mal kurumlarına bulunan borcu Gayri Safi Yurt İçi Hasılalarının (GSYH) yüzdelik 10'unu eski durumda.
Aidata ve Dünya Bankası Borç Raporuna uyarınca Kongo Cumhuriyeti, Ekvator Ginesi ve Angola, GSYH'nin yüzdelik 50'sinden ilavesi derece Çin'e borçlandı.
Çin'in, tahsilatı garantilemek düşüncesince borç karşılığında ait ülkelerle aykırı kaynakları değişim yapmak meydana getirdiği da biliniyor.
Doğal Kaynak Yönetişim Enstitüsünün Şubat 2020 tutanağına göre, Çin, Angola'da enfrastrüktür projeleri karşılığında petrol, Gine'de minval inşası karşılığında boksit, Gana'da şifahane ve minval projeleri karşılığında borcunu boksit, arsa yağı ve hint bademi ile öğrenim ediliyor.
Tüm olumsuzluklara rağmen kıtayla 2019'da 208 bilyon dolarlık tecim hacmine vasıl Çin, Afrika'nın en ehemmiyetli ticari partneri olma hususi durumunu koruyor.